อธิบายว่าด้วยวิญญาณ 5 เป็นต้น

บัดนี้ พึงทราบวินิจฉัยวิญญาณ 5 และทวารวิญญาณ 5 ต่อไป.

ชื่อว่าวิญญาณ 5 คือ

1. จักขุวิญญาณ
2. โสตวิญญาณ
3. ฆานวิญญาณ
4. ชิวหาวิญญาณ
5. กายวิญญาณ

ชื่อว่าทวารวิญญาณ 5 คือ

1. ทวารแห่งจักขุวิญญาณ
2. ทวารแห่งโสตวิญญาณ
3. ทวารแห่งฆานวิญญาณ
4. ทวารแห่งชิวหาวิญญาณ
5. ทวารแห่งกายวิญญาณ
เจตนาที่เกิดขึ้นด้วยอำนาจแห่งทวาร 5 เหล่านั้น บัณฑิตพึงทราบว่า
ไม่เป็นกายกรรม ไม่เป็นวจีกรรม เป็นแต่มโนทวารเท่านั้น. แต่ชื่อว่า สัมผัส
เหล่านั้นมี 6 คือ จักขุสัมผัส โสต ฆาน ชิวหา กาย มโนสัมผัส. ชื่อว่า ทวาร
แห่งสัมผัสเหล่านี้มี 6 คือ ทวารแห่งจักขุ สัมผัส ทวารแห่งโสต ฆาน ชิวหา
กาย มโนสัมผัส. ชื่อว่า อสังวร 8 เหล่านั้น คือ จักขุอสังวร โสต ฆาน ชิวหา
อสังวร ปสาทกายอสังวร โจปนกายอสังวร วาจาสังวร มโนอสังวร.
อสังวร 8 เหล่านั้น ว่าโดยอรรถได้แก่ธรรม 5 เหล่านี้ คือ ความเป็นผู้ทุศีล